मदन भण्डारी मेमोरियल कलेजमा ब्लग चर्चा

सच्च्याएको/थपेको

(पहिला पब्लिस भएको पोष्ट मैले मोबाइलबाट चर्चाको कार्यक्रम भइरहेको समयमा गरेको हुनाले केही नमिलेको जस्तो लागेकोले घरबाट सच्च्याउन लागि रहेको छु थप कुरा सहित ।)

मदन भण्डारी कलेजका विशेष गरेर बीए तेस्रो वर्षा विद्यार्थीहरु ब्लग (अहिले चिने जाने र मानेको अल्टरनेटिभ मिडिया) बारे निक्कै उत्सुक भएको मैले पाएँ । गत साताको शनिबार मैले अल्टरनेटिभ मिडियाको बारेमा सानो कुरा उठाउँदा उनीहरुले देखाएको उत्सुकता मलाई मन परेकोले मोबाइल ब्लगिङ्ग साथै सबैलाई एक एक ब्लग बनाउन मैले भनेको थिएँ जसलाई धेरैले फलो गरेका छन् । आज उनीहरुकै तत्परतामा ब्लग तथा वेब जर्नालिज्म बारे काठमाडौं पोष्टका उज्जवल आचार्य (नेपाली भ्वाइसका ब्लगर) सँग अर्न्तक्रियात्मक कार्यक्रम भएको थियो । जुन धेरै जसो ब्लग नै केन्द्रित भएकाले मैले त्यसलाई ब्लग चर्चाको शीर्षक दिएको हुँ ।

मोबाइल ब्लगिङ्ग मैले गरिरहेको हुनाले अघिल्लो पोष्ट त्यसैको प्रदर्शन मात्र हो । जुन मैले मदन भण्डारी कलेजमा नै प्रोजेक्टरमा विद्यार्थीहरु माझ प्रस्तुत गरेँ । यसबारेमा मैले यमबहादुर दूरा सर मोबाइल इन्टरनेटबारे निक्कै उत्सुक भएको मैले आज फिल गरें । त्यसो त मदन भण्डारीका अन्य सरहरुको प्रविधि प्रतिको चासो पनि तारिफ योग्य नै रहेको छ । विद्यार्थीहरुमा बलराम प्रजापती यसबारेमा निक्कै उत्सुक छन् उनले मसँग यसबारेमा जानकारी लिएर मोबाइलबाटै ब्लग पोष्ट पनि गरिसकेका छन् । उनलाई मोबाइल ब्लगिङ्ग गरेकोमा म बधाई पनि दिन चाहन्छु ।

आजको प्रिजेन्टेसन कार्यक्रममा अनलाइन माध्यमका बारेमा विद्यार्थीहरुको उत्सुकता मेरो लागि विशेष चासोको विषय बन्यो । मेरो आजको विहानी सबै ब्लग चर्चाकै कार्यक्रममा बित्यो आफ्नो रुचिको विषय भएका कारण यसमा रमाइलो लाग्ने नै भयो । अँग्रेजी भाषामा ब्लग लेख्न थालेको दश वर्षपुगेको छ र यति छोटो समयमा अँग्रजी भाषाले निक्कै धेरै ब्लगहरु पाएको छ । नेपाली भाषामा पनि ब्लग लेखनले व्यापकता पाउनु पर्दछ । हामी युवाहरु त्यस तर्फनै बढि अग्रसर हुनुपर्छ भन्ने मेरो धारणा छ । त्यसैले नेपालीमा ब्लग लेख्नु र लेख्न लगाउनमा नै म केन्द्रित भइरहेको छु । मदन भण्डारीका विद्यार्थीहरु नेपाली ब्लग लेखनमा अगाडी आउलान् र नेपाली ब्लगको क्षितिजलाई थप व्यापक बनाउलान् भन्ने मेरो आशा छ ।

अनलाइनको यो ब्लगमण्डलमा नेपाली स्थान बनाउनमा नै हामी केन्द्रित हुनुपर्दछ मेरो मनमा लागेको कुरा यत्ति मात्र हो । अनलाइनमा भर्चुअल नेपाल अब देबनागरीमा देखिनुपर्दछ । जसमा नयाँ साथिहरुको सहभागिता र आगमनक जरुरी छ ।


आज मदन भण्डारी कलेजका विद्यार्थीहरुले ब्लग बारे छलफल कार्यक्रम राखेका
छन् । जहाँ म सहभागि छु प्रिजेन्टेसन गर्नुभएको छ काठमाण्डौँ पोष्टका
उज्ज्वल आचर्यले । यो पोष्ट पनि कार्यक्रम स्थल बाटै गरेको छु ।

साना पर्यटक

अभिभावक सँगै नेपाल घुम्न आएका दुर्इ किशोरी वसन्तपुरमा सुस्ताउँदै । एउटीले फोटो खिचिरहँदा दोस्रीले किन मुख बिगारेकी होलिन् ?

डिजिटल मार

माथिको तस्विर इन्लार्जरको हो । यो फिल्म फोटोग्राफीमा फोटोप्रिन्ट गर्न प्रयोग गरिन्छ, जसले फोटोको आकार ठूलो पार्न मद्दत गर्दछ । यसको प्रयोगबाट अटो देखी लाइफ साइज सम्मको फोटो प्रिन्ट गर्न सकिन्छ । फोटोप्रविधिमा आएको डिजिटल प्रविधिका कारण डार्क रुम प्रविधि र यसमा प्रयोग हुने इन्लार्जरको प्रयोग घटेको छ ।

दुर्व्यसनीको स्वर्ग !

प्रहरी प्रशासनको लाचारी र असफलताका कारण काठमाडौं दुव्यसनीको स्वर्ग बन्न पुगेको छापाहरुमा आलोचना सुन्न पाइन्छ । यि सडक बालकको हातमा रहेको गम (डेन्ड्राइड)को पोकाले कतै त्यसैको संकेत त गर्दैन ?

मत होइन फोहर !

संविधानसभाको निर्वाचन प्रयोजनका लागि जापानले नयाँ पारदर्शी मतपेटिका दिएपछि सरकारले पुरानो मतपेटीका फोहर संकलनमा प्रयोग गर्न दिएको छ । तर सत्ता सञ्चालक सात राजनीतिक दलले पटक पटक संविधानसभाको निर्वाचन सारेकाले अन्यौल थपिँदै गएको समयमा वसन्तपुरमा फोहर संकलनका लागि राखिएको यो मतपेटीकाले अर्कै संदेश दिँदैन र ?

कर्न्भरजेन्सको मजा !

अहिले म आफ्नो मोबाईलको कि प्याडमा नेपालीमा टाइप गरिरहेको छु , ब्लगमा
पब्लिस गर्न । मोबाइलमा रहेको इन्टरनेट ब्राउजर अनि मेरो मोबाइलको वाप
अनि के चाहियो ? वेब अपडेट होस् या ब्लग लेखन हातैमा । नेपालीमा लेख्ने
भए देवनागरी भएको सेट चाहियो त्यो पनि भारतमा बनेको भए समस्या छैन ।

अब ब्लगमा नेपालीमा लेख्न युनिकोड चाहिएन भारतमा बनेको मोबाइल सेट र
स्पाईस नेपालको मेरो मोबाइल अनि सुरू गरे हुन्छ ब्लगिङ । बिदेशमा प्रचलित
मोबाइल ब्लगिङ नेपालमा पनि सुरू गर्न सकिन्छ । टेलिकम र बैँकिङ सेवा
कन्भर्ज हुँदा एटिएमबाट प्रिपेड मोबाइल रिचार्ज गरे जस्तै मोबाइल र
इन्टरनेट एकै नेटवर्कबाट एऊटै सेटमा पाऊँदा सहज हुन्छ ।

आज म निक्कै खुशी भकोछु सुतिरहेको खाट बाटै मैले ब्लगमा लेख्न र अन्य वेब
हेर्न पाकोछु । नेपालमा इन्टरनेट हेर्ने कति होलान् अनिकति होलान्
मोबाइलमा हेर्ने ? तर म मोबाइलबाट ब्लग लेख्ने निक्कै कम सायद नेपाल
भित्र बाट पहिलोमा पर्छुकी ? थाहा छैन । प्रविधिको विकासले निम्त्याएको
एऊटैमा फरक फरक धेरै सुविधा पाउने अवस्था कन्भर्जेन्सले ल्याएको छ ।
त्यसैले मैले सिरक भित्रैबाट ब्लगमा लेख्न पाएको छु । यहि हो मिडिया
कन्भर्जेन्सको मजा अब अनलाइनका काम बाथरूममा बस्दा पनि गर्न सकिन्छ । हा
हा हा . . .

मदन/रातको दश बजे/आफ्नै विस्तारा/मैतिदेवी 9804108220

संविधान भन्दा माथि ...

संवैधानिक इतिहासमा नै पहिलो पटक क्रान्तिकारी संसदले संविधानै विपरीतको विशेष प्रस्ताव अन्तरिम संसदबाट पारित गरेको छ । त्यसैको कार्यान्वयनमा देखिएको समस्याका कारण मुलुकको राजनीति संकटबाट गुज्रिरहेको छ ।

पुतलीको पारा ...

नेताहरुले चुनाव गरेपनि के ? नगरे पनि के ? आ... हाम्रो हातमा केही छैन क्यारे ।

शाही कला ...

राणाकालमा वेलायतबाट नेपाल भित्र्याइएका युरोपेली कलात्मक मुर्ति सिंहदरबारमा ।

पूर्वको सिमाना ....

कच्ची यात्रा ........

छतभरी यात्रुहरु बोकेर बेसीशहर जाँदै गरको बस ।

निहारेर हेर .........

बेसीशहरको यात्रामा देखिएको हिमाल ।

हराउँदै......

केही वर्षअगाडी जहाँतहीँ देखिने खजुरो आजकल कमै देखिन थालेका छन् ।

सा..........हुनी !

मलेखुमा माछा बेच्न बसेकी सानी साहुनी ।

बलीको विरोध !

तस्वीरमा हेर्नुहोस् । कति विभत्स छ बली । कसैको ज्यान लिने काम पक्कै पनि राम्रो होइन । तर पनि मासुको लागि हामीले शताब्दीऔं देखी यसरी नै जीव हत्या गरिरहेका छौं ।



यस पटको दशैंमा बली प्रथा बारे राष्ट्रिय दैनिकहरुमा निक्कै चर्चा भए । बलीको विरोधमा पनि निक्कै लेख तथा प्रतिक्रियाहरु आए । बली प्रथा राम्रो/नराम्रो भन्नेमा निक्कै विवाद भयो । हिन्दूहरुको चाडमा हुने बली बारेको विवादमा हिन्दूहरु सहभागि हुनु र आफ्नो धर्म तथा परम्परामा भएका राम्रा/नराम्रा पक्ष बारे छलफल हुनु राम्रो हो । परम्पराका नाममा मानिँदै आएका प्रथाहरुलाई सच्च्याउनको लागि यस्ता विषयमा बहस हुनु जरुरी समेत छ । विगतमा चलेका सती, नरबली जस्ता प्रथाहरु हटिसकेको समयमा बली प्रथा बारे पनि त्यस्तै निर्णय लिने अवस्था अहिले आएको हो कि होइन ? समस्त नेपाली हिन्दूहरुले विचार गर्नु आवश्यक भएको छ । हिन्दूशास्त्रमा विशेष दखल भएकाहरुले अब बलीको बारेमा शास्त्रिय मत र्सार्वजनिक गर्नुपर्दछ । यदि यो शास्त्र अनुकुल होइन भने यस्ता प्रथालाई तत्कालै रोक्नु पर्दछ ।


अहिले पत्रपत्रिकाहरुमा बलीको जुन विरोध गरिएको छ त्यो कम्युनिष्ट र क्रिश्चियन प्रायोजित रहेको देखिन्छ । चर्चको पैसामा राइँदाइँ गरेका एनजीओ तथा आइएनजीओ र आर्थिक लाभको प्रलोभनमा क्रिश्चियन बनेका केही नेपालीहरु यसमा लागेका छन् । अधिराज्यका विभिन्न मन्दिरहरुमा महाअष्टमी तथा नवमीका दिनमा माओवादी वाइसीएल र पैसा र अमेरिका जाने लोभमा क्रिश्चियन बनेकाहरुले बली दिन जानेहरुलाई छेक थुन गरेको साथै हिंस्रक आक्रमण समेत गरेको समाचार आएका छन् ।

विजया दशमीको हार्दिक मंगलमय शुभ-कामना ! ! !

आयुर्द्रोणसुते, श्रियो दशरथे, शत्रुक्षयं राघवे,

ऐर्श्वर्यं नहुषे, गतीश्च पवने, मानञ्च दुर्योधने ।

शान्तनवे, बलं हलधरे, सत्यञ्च कुन्तीसुते,

विदुरे भवन्तु भवतां कीर्तिश्च नारायणे । ।

दशैं आयो खाउँला पिउँला ...

दशैं आयो खाउँला पिउँला ...
कहाँ पाउँला...
चोरी ल्याउँला ...
चोर्न भन्दा धत्त पापी छुट्टै बसौंला ...

सानोमा दशैंको पिङ्गमा मच्चिँदा यस्तै गीत गाउँथ्यौं हामी । हजुरबुबाले भनेको कथालाई मुल आशय बनाएर हामीले यस्ता गीत रमाइलोको लागि गाउने गर्दथ्यौं । यस गीत सँग जोडिएको कथामा हत्केलाका पाँच औँला पात्र थिए । कान्छी औँलाले दशैं आयो भनेपछि साँहिली औँलाले खाउँला पिउँला भनेको त्यस्तै माझी औँलाले कहाँ पाउँला भनेर आफ्नो अभाव देखाएको अनि चोर औँलाले केही चोरेर सामान ल्याएर भएपनि दशैंमा रमाइलो गर्ने भनेको र त्यस्ता चोरीकार्य गरि दशैं नमनाउने भनेर बुढी औंला चाहीँ चोर औँला भन्दा छुट्टै बसेको भन्ने कथा थियो त्यो सानामा हामीले सुनेको । हजुरबुबाको कथा अनुसार हातको औँला भाँच्थ्यौं हामी । नभन्दै चोर औँला र बुढी औँला बीच भएको फरक दुरीले त्यो कथा साँच्चै जस्तो लाग्थ्यो हामीलाई ।

दशैंमा हालेको पिङ्गमा बच्चाहरु फेरी त्यही मैले सानामा गाउने गरेको गित गाएर मच्चिरहेको देख्दा मलाई बाल्यकालको मात्र नभएर त्यस गित भित्र रहेको कथाको पनि याद भएको छ । नभन्दै हाम्रो समाजमा पनि हाम्रो कथामा जस्तै पाँचै प्रकारका पात्रहरु रहेछन् । आजकल आएर अनुभव भएको छ । सानाहरु दशैंको खुसीमा रमेका छन् भने विस्तारै युवा उमेरमा पुगेकाहरुलाई दशैंमा रमाइलो गर्ने रहर छ भने तीनका बाबु आमाहरुलाई कसरी पुर्‍याउने भन्ने समस्या छ । यस्तो परिस्थितीका बीचमा हामी बीचमा विकास भएका छन् दुई प्रवृति एउटा जसरी भएपनि दशैं रमाइलो गर्ने पर्छ भन्ने । हाम्रो कथाको चोर औँलो जस्तो । रमाइलो गर्नको लागि अरुको चोरी गर्न नै किन नपरोस् उ पछि हट्दैन । र, अर्को प्रवृति छ आफ्नो क्षमता हेरेर दशैं मनाउने । हाम्रो कथाको बुढी औँलो जस्तो । आफ्नो क्षमता, आय अनि हैशियत हेरेर अरु भन्दा छुट्टै प्रकृतीले दशैं मनाउनुपर्छ भन्ने ।

अहिले हाम्रो समाजमा दशैं मनाउने तरिकामा पनि यी औँलाहरुको कथा कै पुनरावृति भएका छन् । सत्य र न्यायको असत्य अनि अन्यायमाथिको विजयको पर्व भएका कारण विजया दशमी अर्थात् दशैं मनाउन चोर औंलाको जस्तो जे सुकै गरेर भएपनि दशैं मनाउनुपर्छ भन्ने धारणा त्यागेर बुढी औँलाले जस्तै आफ्नै गच्छे अनुसार छुट्टै तरिकाले दशैं मनाउनु पर्दछ । दशैंको खाटी अर्थ पनि यसैमा छ ।

दशैं आयो !

नेपालीहरुको महान चाड दशैं माता दुर्गाको पुजा अर्चना सँग मात्र जोडिएको छैन दशैंका अवसरमा घर-घरमा पाठो काटेर बलि दिने गरिन्छ । जसका कारण दशैंको पूर्व सन्ध्यामा बजारमा बोका तथा पाठाहरुको ठूलो माग हुने गरेको छ । वर्षा अरु दिन जे जसरी मासु खाएपनि दशैंमा घरमै बलिदिनुपर्ने परम्परागत रित भएपनि आजकल बली भन्दा पनि इज्जत र प्रतिष्ठाको विषय बोका र त्यसको आकारलाई बनाउन थालिएको छ । जसले गर्दा ऋण नै काडेर पनि घरमा घोर्ले खसी तथा बोका काट्न तम्सनेहरुको संख्या बढिरहेको छ । एकातिर जसरी भएपनि घरमा घोर्ले खसी काट्नेहरुको ठूलो जमात छ भने अर्कोतिर बली प्रथाको विरोध गर्नेहरुको पनि जमात खडा भएको छ ।

विशेष गरेर हिन्दु संस्कारको जुनसुकै कुराको पनि विरोध गर्ने कम्युनिष्ट जमात एकातिर तयार रहेको देखिन्छ भने अर्को तिर पशु अधिकारको वकालत गर्नेहरु रहेका छन् । यस्तो विरोध गर्नेहरुमा एनजीओ तथा आइएनजीओ खोलेर बसेकाहरु नै छन् । नेदरल्याण्ड लगायतका विभिन्न युरोपेली मुलुकका क्रिश्चियन चर्चहरुबाट आर्थिक सहायताको पोको बोक्ने पोकेहरु नै हिन्दु मान्यताको विरोधमा उत्रिएका पाइन्छन् ।

रमाइलो

यो चित्र मलाई गोपिकृष्ण भन्ने साथीले मेल गरेर पठाउनुभएको हो ।

सारङ्गी रेटौंला मौका मिले फेरि भेटौंला... !

काठमाडौंबाट पोखरा जाँदा मुङ्गलिनबाट सारङ्गी सहित बस चढेका दुई गर्न्धव दाजुभाई । मुङ्गलिनबाट चढेर तनहुँको आँबु खैरेनी सम्म बसमा गित गाएर स्थानिय गर्न्धवहरुले यात्रीहरु सँगबाट उठाएको पैसाले आफ्नो दैनिक गुजारा गर्ने गर्दछन् । कक्षा २ र ४ मा पढ्दै गरेका यी गन्धर्व दाजुभाई बा आमाको आर्थिक कमाइलाई साथ दिनको लागि बसमा गित गाउँदै हिंडिरहेका छन् । कहिले काहीँ बसका चालक तथा खलाँसीले गर्ने दुर्व्यवहारलाई पचाएरै यात्रुहरुलाई गित सुनाउने दाजुभाई यसैमा रमाइलो मान्दछन् । त्यसैले त स्कुल छुट्टी भयो कि सारङ्गी बोकेर दौडिहाल्छन् ।

बालअधिकार र बालश्रमको जति कुरा गरेपनि निरपेक्ष गरिबीको मारमा रहेको नेपाली समाजमा बालबालिकाले पनि आफू सक्दो काम गरेर बा आमाको हात सघाउनै पर्ने स्थिती रहेको छ ।
यस्तै बा आमाको हात सघाउन लागेका हुन् यी बालकहरु पनि । हातमा सारङ्गी लिएर बा आमालाई सघाउन एवं परिवारको आर्थिक स्थितीमा योगदान दिनको लागि यी दाजु भाई सडकमा सारङ्गी लिएर उत्रिएका छन् ।

विज्ञापन !

राष्ट्रको प्रशासन र राजनीतिको केन्द्र सिंहदरबार अगाडी राखिएको रक्सिको विज्ञापन गरिएको होर्डिङले असली जंड्याहाहरु त सिंहदरबारको मुलद्वारबाट बाहिर आउनेहरु नै हुन भन्ने देखाउँछ ।

आ-आफ्नै ध्यान !

लोकतान्त्रको पुन:स्थापनाको लागि आन्दोलनरत संसदवादी पाँचदलको डिसेम्बर २००५ मा नयाँ बानेश्वरमा भएको सभामा शहीद प्रति सम्मान देखाउन गरिएको एक मिनेटको मौन धारणका क्रममा रहेका नेताहरु । पटक पटक संविधानसभाको निर्वाचन सार्ने अलोकप्रिय निर्णय गरेका राजनीतिक दलहरु आफ्नो प्रतिबद्धतामा चुक्दै गएको समयमा आन्दोलनका क्रममा खिचिएको तस्वीरले दलहरुको मनोवृत्ति समेत चित्रण गर्दछ । (यो तस्वीर लक्ष्मीप्रसाद खतिवडाले खिच्नुभएको हो ।)

शंखघोष !

मुलुकमा लोकतन्त्र स्थापना भए लगत्तै पुनःस्थापित संसदको २०६३ जेठ ४ को घोषणामा मुलुकलाई धर्म निरपेक्ष घोषणा गरिएकोमा विरोधमा माइतिघर मण्डलमा उत्रिएका जनताहरु । नेपाललाई हिन्दू अधिराज्य नै कायम राख्नुपर्ने मागका साथ उत्रिएका जनसमुदायले आफ्नै धार्मिक परम्परा अनुसार घोषणाको विरोध गरेका थिए ।

औसत घर !

निरपेक्ष गरिबीको घेरामा रहेका अधिकांश नेपालीहरुको बास यस्तै घरहरुमा हुन्छ । तनहुँको मनपाङमा रहेको खरले छाएको घर । जस्तापाताको सहज उपलब्धताका कारण गाउँ गाउँमा पनि खरले छाएका घर बिरलै देख्न पाइन्छ ।

हअ् हअ् हअ्... !

कृषिकर्ममा लाग्ने हलीको तस्वीर रहेको सिक्का र्सार्वजनिक रुपमा प्रचलनमा आएको पर्रि्रेक्षमा तनहुँको छाङमा हलो जोतिरहेका एक हली ।

अपाङको व्यावसाय !

मुलुकको करिब ३० लाख जनसंख्या कुनै न कुनै प्रकारले अपाङ रहेको बताइन्छ । समाजमा हेयको दृष्टिले हेरिने गरेका अपाङहरु परिवारको सहयोगले विस्तारै आत्मनिर्भर बन्न थालेका छन् । काठमाडौंको पुरानो बसपार्क छेउ सडकपेटीमा मानिस तौलने मेसिनका साथ बसेका रमेश पराजुली ।

निर्दयी मान्छे ! !

स्वामीभक्त मानिने कुकुरलाई तिहारमा एक दिन यमराजको द्वारपालको रुपमा पुजिने गरे पनि उमेरले बुढो र असक्त हुँदै गएपछि घरमा पालिएका कुकुरलाई धपाउने प्रचलन बढिरहेको छ । काठमाडौंको सडकमा मरेर बेबारिसे बनेको एक कुकुर ।

दुर्दशा ट्रलिबसको !

वि.सं.२०३२ सालमा चिन सरकारको सहयोगमा सञ्चालनमा ल्याइएको विद्युतिय सवारी ट्रलिबसको हालत पछिल्ला वर्षरुमा खराब हुँदै गएको छ । विश्वबजारमा तेलको भाउमा भएको वृद्धि र सरकारले लिएको तेलको भाउ नबढाउने अड्डीका कारण शहरमा तेलको अभाव देखिएको समयमा मुलुककै एकमात्र विद्युतिय बस सेवा बन्द हुने अवस्थामा पुगेको छ । राजधानीमा जताततै तेलको लाइन देखिएको समयमा ट्रलिबस भने खाली दौडिइरहेकेा देखिन्छ । सरकारले विभिन्न राजनीतिक दलका बन्द, हड्तालका कार्यक्रममा ट्रलिबस सडकमा उतार्ने गरेको कारण ट्रलिबस सेवाका अधिकांश बसहरु तोडफोड तथा आगजनीका कारण मिनभवनको ट्रलीबस कार्यालयमा यस्तै अवस्थामा रहेका देख्न सकिन्छ । २०५८ सालमा शेरबहादुर देउवाको मन्त्रीमण्डलले विघटन गरेको ट्रली काठमाडौं महानगरपालिका, ललितपुर उपमहानगरपालिका र मध्यपुरठिमी नगरपालिकाको संयुक्त रुपमा चलाइएको भएपनि दैनिक रुपमा घाटामा चलिरहेको छ भने तार चोरी हुने समस्या पनि बढिरहेको छ । सुरु सुरुमा नाफामा चलेको ट्रली राजनीतिक दलका कार्यकर्ता भर्तिकेन्द्र र भ्रष्टाचारका कारण चल्नै नसक्ने अवस्थामा पुगेको हो ।

राजा गए अँग्रेज आए !

सरकारले राष्ट्रबैंकबाट नेपालमा प्रचलनमा ल्याउन लागेको नयाँ नेपाली रुपैंया । राजाको तस्वीर र नाम बेगर छापिएको नेपाली इतिहासकै पहिलो नेपाली मुद्रा ।सरकारले नेपाली नोटमा तस्वीर राख्ने निर्णय गरेको विश्वको अग्लो शिखर विश्वभर माउण्ट एभरेष्टको नामले चिनिन्छ । अन्नपूर्ण, माछापुच्छ्रे जस्तो नेपाली नाम नभएर अंग्रेज र्सर्भेयर जर्ज एभरेष्टको नाममा रहेको छ ।माउण्ट एभरेष्ट भनेर चिनिने सगरमाथाको नाम विश्वका नयाँ सात प्राकृतिक आर्श्चर्यको छनौट हुन लागिरहेको समयमा सगरमाथा नै राख्ने की ? विभिन्न संस्थाका नाम फेरिरहेको लोकतान्त्रिक सरकारले माउण्ट एभरेष्टलाई पनि सगरमाथा भनेर चिनाउला ?

तास अनि बालक !

बालबालिकाको क्षेत्रमा कार्यरत सँस्थाहरुले सरकारले विदेशमा धर्मपुत्रपुत्री पठाउनको लागि लगाएको रोकको विरोध गरिरहेको समयमा तास राजधानी काठमाडौंको भिडमा तास खेलाउँदै गरेका बालक । मुलुकभर करिब दर्ुइ सयको सँख्यामा बालबालिकाका लागि क्रियाशिल भनिएका एनजिओहरु भएपनि उनीहरु विदेशी सहयोगमा राइँदाइँ गर्न नै व्यस्त छन् ।

धरोहर !

पश्चिमाञ्चलकै पुरानो पुस्तकालय श्री बन्दीपुर पद्य पुस्तकालय । राणाकालमा खुलेको यो पुस्तकालयमा कम्यूनिष्ट सम्बन्धी पुस्तकहरु भएको आशंकामा पुस्तकालय खोल्न अग्रसर बनेका बन्दीपुरेहरुलाई पक्राउ समेत गरिएको थियो ।

Change ! आफ्नै तस्विरहरु !

Smart Quotes about the TV

Few "It sits there in the corner of the living-room relentlessly transmitting its mosaic of life. Image after image, incident after incident, emotion after emotion, juxtaposed with anarchic, confused and irresponsible logic. A man, doused in petrol, sets fire to himself outside the White House. A dentist discovers a gas to destroy mankind. Which is true? Which is false? Does it matter?"
— Milton Shulman, The Ravenous Eye
"I have confidence in your health, but not in your product. I invite you to sit down in front of your television set when your station goes on the air, and stay there. I can assure you that you will observe a vast wasteland."
— Newton Minow, Chairman of the FCC in remarks to the National Association of Broadcasters on May 9, 1961
"Television is chewing gum for the eyes."
— Frank Lloyd Wright, American architect
"Television is the first truly democratic culture — the first culture available to everybody and entirely governed by what people want. The most terrifying thing is what people do want."
— Clive Barnes, American film and television critic
"Television is an invention that permits you to be entertained in your living room by people you wouldn't have in your home."
— David Frost, British broadcaster and writer
"In any conflict, it can now fairly be said, there are three sides — A, B and TV."
— Roy MacGregor, Canadian columnist
"How can one govern without television?"
— André Malraux, French author and government minister
"The villain, the enemy, is the camera. We who are accustomed to working with it know that it is capable of infinite deception, probably the greatest of all deceptions, and yet is accepted as having some kind of objective truth in it."
— Malcolm Muggeridge, British-born critic and broadcaster
"I don't believe in the power of television. No one is ever influenced by television who doesn't want to be."
— Eamonn Andrews, British broadcaster
"Television will no longer be the medium of a small elite, programming for the masses. It will be the forum through which the many segments of the community will be able to talk to each other, a medium for everybody."
— Dorothy Todd Henant, Canadian producer
"This instrument, television, it can entertain, it can inform, yes, and it can even inspire. But it all depends on the will of the humans who operate it. Otherwise it is just lights and wires in a box."
— Edward R. Murrow, American news reporter
"Television is the literature of the illiterate, the culture of the low-brow, the wealth of the poor, the privilege of the underprivileged, the exclusive club of the excluded masses."
— Lee Lovinger

"The potential audience of television in its ultimate development may reasonably be expected to be limited only by the population of the earth itself."
— RCA Chairman David Sarnoff, 1931

Timeline of World TV History

1831: Michael Faraday in Britain and Joseph Henry in the United States experiment with electromagnetism, providing the basis for research into electrical communication.
1844: Samuel Morse publicly demonstrates the telegraph for the first time.
1862: Italian physicist, Abbe Giovanni Caselli, is the first to send fixed images over a long distance, using a system he calls the "pantelegraph".
1873: Two English telegraph engineers, May and Smith, experiment with selenium and light, giving inventors a way of transforming images into electrical signals.
1880: George Carey builds a rudimentary system using dozens of tiny light-sensitive selenium cells.
1884: In Germany, Paul Nipkow patents the first mechanical television scanning system, consisting of a disc with a spiral of holes. As the disc spins, the eye blurs all the points together to re-create the full picture.
1895: Italian physicist Guglielmo Marconi develops radio telegraphy and transmits Morse code by wireless for the first time.
1897: Karl Ferdinand Braun, a German physicist, invents the first cathode-ray tube, the basis of all modern television cameras and receivers.
1901: Marconi transmits a Morse code signal across the Atlantic Ocean.
1906: Lee Deforest develops the "Audion", a vacuum tube capable of amplifying signals, and thus crucial to the electronic revolution. Also this year, Boris Rosing of Russia develops a system combining the cathode ray with a Nipkow disc, creating the world's first working television system.
1907: Boris Rosing transmits black-and-white silhouettes of simple shapes, using a mechanical mirror-drum apparatus as a camera and a cathode-ray tube as a receiver.
1908 et 1911: A.A. Campbell-Swinton, a Scottish electrical engineer, publishes proposals about an all-electronic television system that uses a cathode-ray tube for both receiver and camera.
1919: The Radio Corporation of America (RCA) is formed.
1923: Vladimir Zworykin patents the "Iconoscope", an electronic camera tube. By the end of 1923 he has also produced a picture display tube, the "Kinescope". Also this year, the A.C. Nielsen Company is founded. Nielsen's market research is soon being used by companies deciding where to advertise on radio.
1924: John Logie Baird is the first to transmit a moving silhouette image, using a mechanical system based on Paul Nipkow's model.
1925: John Logie Baird obtains the first actual television picture, and Vladimir Zworykin takes out the first patent for colour television, although electronic colour systems are not fully developed until 25 years later.
1926: John Logie Baird gives the first successful public demonstration of mechanical television at his laboratory in London. Also this year, the National Broadcasting Company (NBC) is formed by Westinghouse, General Electric and RCA.
1927: The British Broadcasting Corporation is founded, and the Columbia Phonographic Broadcasting System — later CBS — is formed. Pictures of Herbert Hoover, U.S. Secretary of Commerce, are transmitted 200 miles from Washington D.C. to New York, in the world's first televised speech and first long-distance television transmission.
1928: Station W2XBS, RCA's first television station, is established in New York City, creating television's first star, Felix the Cat — the original model of which is featured in Watching TV. Later in the year, the world's first television drama, The Queen's Messenger, is broadcast, using mechanical scanning. Also this year, John Logie Baird transmits images of London to New York via shortwave.
1929: In London, John Logie Baird opens the world's first television studio, but is still able to produce only crude and jerky images. However, because Baird's television pictures carry so little visual information, it is possible to broadcast them from ordinary medium-wave radio transmitters.
1930: The first commercial is televised by Charles Jenkins, who is fined by the U.S. Federal Radio Commission. Also this year, the BBC begins regular television transmissions.
1931: Owned jointly by CKAC and La Presse, Canada's first television station, VE9EC, starts broadcasting in Montreal. Ted Rogers, Sr. receives a licence to broadcast experimental television from his Toronto radio station. Also this year, RCA begins experimental electronic transmissions from the Empire State Building.
1932: Parliament creates the Canadian Radio Broadcasting Commission, superseded by the CBC in 1936.
1933: Western Television Limited's mechanical television system is toured and demonstrated at Eaton's stores in Toronto, Montreal and Winnipeg.
1935: William Hoyt Peck of Peck Television of Canada uses a transmitter in Montreal during five weeks of experimental mechanical broadcasts. Germany opens the world's first three-day-a-week filmed television service. France begins broadcasting its first regular transmissions from the top of the Eiffel Tower.
1936: There are about 2,000 television sets in use around the world. The BBC starts the world's first public high-definition/electronic television service in London.
1938: Allen B. DuMont forms the DuMont television network to compete with RCA. Also this year, DuMont manufactures the first all-electronic television set for sale to the North American public. One of these early DuMont television sets is featured in Watching TV.
1939: Because of the outbreak of war, the BBC abruptly stops broadcasting in the middle of a Mickey Mouse cartoon on September 1, resuming at that same point when peace returns in 1945. The first major display of electronic television in Canada takes place at the Canadian National Exhibition in Toronto. Baseball is televised for the first time.
1940: Dr. Peter Goldmark of CBS introduces a 343-line colour television system for daily transmission, using a disc of three filters (red, green and blue), rotated in front of the camera tube.
1941: North America's current 525-line/30-pictures-a-second standard, known as the NTSC (National Television Standards Committee) standard, is adopted.
1946: NBC and CBS demonstrate rival colour systems. The world's first television broadcast via coaxial cable is transmitted from New York to Washington D.C.
1947: A permanent network linking four eastern U.S. stations is established by NBC. On June 3, Canadian General Electric engineers in Windsor receive the first official electronic television broadcast in Canada, transmitted from the new U.S. station WWDT in Detroit. This year also sees the development of the transistor, on which solid-state electronics are based.
1948: Television manufacturing begins in Canada. The television audience increases by 4,000 percent this year, due to a jump in the number of cities with television stations and to the fact that one million homes in the U.S. now have television sets. The U.S. Federal Communications Commission puts a freeze on new television channel allocations until the problem of station-to-station interference is resolved.
1949: The first Emmy Awards are presented, and the Canadian government establishes an interim policy for television, announcing loans for CBC television development. An RCA research team in the U.S. develops the Shadow Mask picture tube, permitting a fully electronic colour display.
1950: Cable TV begins in the U.S., and warnings begin to be issued on the impact of violent programming on children. European broadcasters fix a common picture standard of 625 lines. By the 1970s, virtually all nations in the world used 625-line service, except for the U.S., Japan, and some others which adopted the 525-line U.S. standard. Over 100 television stations are in operation in the U.S.
1951: The first colour television transmissions begin in the U.S. this year. Unfortunately, for technical reasons, the several million existing black-and-white receivers in America cannot pick up the colour programmes, even in black-and-white, and colour sets go blank during television's many hours of black-and-white broadcasting. The experiment is a failure and colour transmissions are stopped. Also this year, the U.S. sees its first coast-to-coast transmission in a broadcast of the Japanese Peace Conference in San Francisco.
1952: Cable TV systems begin in Canada. On September 6, CBC Television broadcasts from its Montreal station; on September 8, CBC broadcasts from the Toronto station. The first political ads appear on U.S. television networks, when Democrats buy a half-hour slot for Adlai Stevenson. Stevenson is bombarded with hate mail for interfering with a broadcast of I Love Lucy. Eisenhower, Stevenson's political opponent, buys only 20-second commercial spots, and wins the election.
1953: A microwave network connects CBC television stations in Montreal, Ottawa and Toronto. The first private television stations begin operation in Sudbury and London. Queen Elizabeth's coronation is also televised this year, and the CBC beats U.S. competitors to the punch by flying footage across the Atlantic. TV Guide is launched this year, and the U.S. begins colour transmission again, this time successfully. Japanese television goes on the air for the first time.
1954: Magazines now routinely offer the homemaker tips on arranging living-room furniture for optimal television-viewing pleasure.
1956: Ampex Corporation demonstrates videotape recording, initially used only by television stations. Henri de France develops the SECAM (sequential colour with memory) procedure. It is adopted in France, and the first SECAM colour transmission between Paris and London takes place in 1960. Also this year, several Louisiana congressmen promote a bill to ban all television programmes that portray blacks and whites together in a sympathetic light.
1957: The Soviet Union launches the world's first Earth satellite, Sputnik.
1958: The CBC's microwave network is extended from Victoria, B.C. to Halifax and Sydney, Nova Scotia, to become the longest television network in the world. Pope Pius XII declares Saint Clare of Assisi the patron saint of television. Her placement on the television set is said to guarantee good reception.
1959: CBC Radio-Canada Montreal producers go on strike. Bonanza debuts, starring Canadian actor Lorne Greene.
1960: The Nixon-Kennedy debates are televised, marking the first network use of the split screen. Kennedy performs better on television than Nixon, and it is believed that television helps Kennedy win the election. Sony develops the first all-transistor television receiver, making televisions lighter and more portable. Ninety percent of American homes now own television sets, and America becomes the world's first "television society". There are now about 100 million television sets in operation worldwide.
1961: The Canadian Television Network (CTV), a privately owned network, begins operations. This year also marks the beginning of the Dodd hearings in the U.S., examining the television industry's "rampant and opportunistic use of violence".
1962: The Telstar television satellite is launched by the U.S., and starts relaying transatlantic television shortly after its launch. The first programme shows scenes of Paris. A survey indicates that 90 percent of American households have television sets; 13 percent have more than one.
1963: On November 22, regular television programming is suspended following news of the Kennedy assassination. On November 24, live on television, Jack Ruby murders Lee Harvey Oswald, Kennedy's suspected assassin. Kennedy's funeral is televised the following day. 96 per cent of all American television sets are on for an average 31 hours out of 72 during this period — watching, many say, simply to share in the crisis.
1964: The Beatles appear for the first time on Ed Sullivan Show Procter and Gamble, the largest American advertiser, refuses to advertise on any show that gives "offense, either directly or by inference, to any organized minority group, lodge or other organizations, institutions, residents of any State or section of the country or a commercial organization."
1965: The Vietnam War becomes the first war to be televised, coinciding with CBS's first colour transmissions and the first Asia-America satellite link. Protesters against the war adopt the television-age slogan, The whole world is watching. Also this year, Sony introduces Betamax, a small home videorecorder.
1966: Colour television signals are transmitted by Canadian stations for the first time.
1967: Sony introduces the first lightweight, portable and cheap video recorder, known as the "portapak". The portapak is almost as easy to operate as a tape-recorder and leads to an explosion in "do-it-yourself" television, revolutionizing the medium. Also this year, the FCC orders that cigarette ads on television, on radio and in print carry warnings about the health dangers of smoking.
1968: Sony develops the Trinitron tube, revolutionizing the picture quality of colour television. World television ownership nears 200 million, with 78 million sets in the U.S. alone. The U.S. television industry now has annual revenues of about $2 billion and derives heavy support from tobacco advertisers.
1969: On July 20, 1969, the first television transmission from the moon is viewed by 600 million viewers around the world. Sesame Street debuts on American Public Television, and begins to revolutionize adult attitudes about what children are capable of learning.
1971: Canada's Anik I, the first domestic geo-synchronous communications satellite, is launched, capable of relaying 12 television programmes simultaneously. India has a single television station in New Delhi, able to reach only 20 miles outside the city. South Africa has no television at all.
1972: The Munich Olympics are broadcast live, drawing an estimated 450 million viewers worldwide. When Israeli athletes are kidnapped by Palestinian terrorists during the games, coverage of the games cuts back and forth between shots of the terrorists and footage of Olympic events. The American-conceived Intelsat system is launched this year, becoming a network and controlling body for the world's communications satellite system.
1973: Ninety-six countries now have regular television service. Watergate unfolds on the air in the U.S. and ends the following year with Nixon's resignation. U.S. producers sell nearly $200 million dollars worth of programmes overseas, more than the rest of the world combined.
1975: A study indicates that the average American child during this decade will have spent 10,800 hours in school by the time he or she is 18, but will have seen an average 20,000 hours of television. Studies also estimate that, by the time he is 75, the average American male will have spent nine entire years of his life watching television; the average British male will have spent eight years watching.
1976: The Olympics, broadcast from Montreal, draw an estimated 1 billion viewers worldwide.
1977: South Africans see television for the first time on May 10, as test transmissions begin from the state-backed South Africa Broadcast Co. The Pretoria government has yielded to public pressure after years of banning television as being morally corrupting. Half the broadcasts are in English; half in Afrikaans.
1978: Ninety-eight percent of American households have television sets, up from nine percent in 1950. Seventy-eight percent have colour televisions, up from 3.1 percent in 1964.
1979: There are now 300 million television sets in operation worldwide. Flat-screen pocket televisions, with liquid crystal display screens, are patented by the Japanese firm Matsushita. The pocket television is no bigger than a paperback book.
1980: India launches its national television network. Also during the 1980s, in the U.S. and Germany, laws and policies are enacted to preserve a person's right to television in the event of financial setback. Later in the year, the U.S. Cable News Network (CNN) goes on the air in the U.S.
1991: During the Gulf War, CNN coverage of the conflict is so extensive and wide-ranging that it is commonly remarked — only half in jest — that Saddam Hussein is watching CNN for his military intelligence, instead of relying on his own information-gathering methods.
1993: A TV Guide poll finds that one in four Americans would not give up television even for a million dollars.
1996: There are over a billion television sets in operation around the world.

Printing Technology in Nepal prior to 1990

विश्वमा लेखनकलाको विकासबारेमा विभिन्न अन्वेषक तथा विद्वानहरुका फरक फरक मतहरू रहेका छन् । पूर्वीय सिद्धान्त अनुसार भन्नु पर्दा वैदिक वाङमयका ग्रन्थ, जस्तै : शतपथ ब्राहृमण, ऐतरेय आरण्यक र छांदोग्योपनिषदमा लिपिकला यानेकि लेखनकलाको प्रमाण पाइन्छ । यी संसारका र्सवप्राचीन ग्रन्थहरू हुन् । प्राचीन भारतवर्षमा धातु तथा काठबाट तयार पारिएका विभिन्न छापको मद्दतबाट छपाइ कार्य गरिन्थ्यो । कम्तीमापनि महाभारतकालमा (आजभन्दा करीब ५/७ हजार वर्षपहिलेनै) यस्ता छापको प्रयोग गरिएको थियो । भारतवर्षमा छाप-मुद्रणपद्धतिको प्रयोग रामायणकालमै पनि हुन्थ्यो भन्ने कतिपय विद्वानहरूको भनाइ रहेको छ । 'वाशिष्ठ धर्मसूत्र' नामक ग्रन्थमा यो कुराको स्पष्ट प्रमाण छ कि वैदिक कालमा लेखनकलाको प्रशस्त प्रचार थियो ।
तर,
पश्चिमा सिद्धान्त अनुसार मानिसले पहिले लेख्न जान्दैनथे र करिब ३५ हजार वर्षघि र्सवप्रथम मानिसले गुफाका भित्ता वा रुखका बोक्रातिर र्सवप्रथम केही किर्मिरे चित्रहरू कोरेको थियो रे । तर ती लेखाइहरू अस्पष्ट भएको एवम् आजका दिनमा मानिसले कुनै अर्थ खुट्ट्याउने नसक्ने खालका रहेको थियो भनिन्छ । अर्थपूर्ण सन्देश दिनेगरी चित्रात्मक लेखनको विकास भने इजिप्टका निवासीहरूले इ.पू. ५ हजार देखि इ.पू. ४ हजारको बीच कुनै समयमा गरेका थिए भन्ने मानिन्छ । प्राचीन सुमेरियालीहरूले ३०००-१७०० इ.पू.मा माटाका चक्काहरूमा लेख्ने कलाको विकास गरे । यसरी अध्ययन गर्दै जाँदा प्राचीन भारतवर्षा निवासी आर्यहरूले लेखनकलाको विकास इजिप्टनिवासी तथा सुमेरियालीहरू भन्दापनि अगावै गरेका थिए भन्ने देखिन्छ ।
लेखनकलाको विकास भएपछि हातैले लेखेर पुस्तकहरू तयार पार्न थालियो । लेखनकलाको विकास भएपछि प्रारम्भमा लेखिएका कुरा मुख्य रुपमा धर्मग्रन्थ नै थिए । धर्मग्रन्थ पछि साहित्यिक रचनाहरू लेखिए । समाचारको लेखन धर्म, साहित्य, स्वास्थ्य बारेमा लेख्न थालिएको निक्कै पछिमात्र सुरु भएको हो । इ.पू. ६९ मा रोमन सम्राट जुलियस सिजरको आदेशमा रोमन सैनिकहरूले युद्धमा हासिल गरेका उपलब्धिको दैनिक विवरण लेखी ठाउँ-ठाउँमा टाँसिने गरेको थियो । त्यसलाई 'एक्टा डिउर्ना' भनिन्थ्यो, यही 'एक्टा डिउर्ना'लाई अखबारको प्रारम्भिक स्वरूप मानिएको छ । त्यसो त, चीनमा छैटौं शताब्दीमा 'त्सिङ्गपाओ' नामको पत्रिका निक्लेको र सन् ६१८-९०५ मा 'पेकिङ्ग गजेट' प्रकाशित भएको पाइन्छ । त्यसताका सबै जसो प्रकाशनका काम काठे-ब्लकको प्रयोग गरेर भएका थिए । सुरु सुरुमा जापानी तथा चीनियाहरूले काठे-ब्लकको प्रयोग गरी अक्षर छाप्ने गर्दथे त्यसैलाई पछ्याउँदै यो प्रविधिको विस्तार भएको हो भन्ने इतिहासकारहरूको ठम्याई रहेको छ । चीनमा सन् १७५ मा यस्तै काठे ब्लकका छापबाट मुद्रण गरिएका ग्रन्थका केही भाग अद्यावधि प्राप्य छन् भनिन्छ । सन् ८६८ मा चीनका शासक वाङचिहले आफ्ना परिवारका सम्झनामा प्रकाशित गरेको पुस्तकलाई संसारको प्रथम मुद्रित पुस्तक मानिन्छ । सन् ९७२ मा त्यही छाप-मुद्रणपद्धतिको प्रयोग गरी एकलाख तीस हजार पृष्ठको त्रिपिटक ग्रन्थसमेत छापिएको थियो । अनेक वर्षलगाएर फरक फरक दशक अनि शताब्दीका मानिसहरूको प्रयासले विकास र विस्तार हुँदै आएको मुद्रण प्रविधिमा नयाँ युगको सुरुवात जोन गुटेनवर्गद्वारा आधुनिक मुद्रणयन्त्रको विकास र स्थापनासँगै भयो । उनले काठका अक्षरहरू प्रयोग गरेका थिए । गुटेनवर्गकै प्रेरणाले पिटरले धातुमा अक्षरलाई ढाले । यसले गर्दा मसि परेर काठको अक्षर बिग्रने र छाप्दा काठ फुटेर टंकण प्रक्रिया नै अवरुद्ध हुने समस्या समाधान भएर गयो । सन् १४६६ मा फ्रान्समा, सन् १४७७ मा बेलायतमा, सन् १५५० मा पोर्चुगलमा र सन् १५५० मा भारतमा यसको विकास सुरु भयो । सोह्रौं शताब्दीमा आएर युरोपमा मुद्रण प्रविधिमा व्यापक विकास हुन थाल्यो ।
नेपालमा भने,
नेपाली भाषाको विकास विक्रमको एघारौं शताब्दीमा जुम्लाको सिंजा प्रदेशबाट भएपछि नेपाली भाषामा लेखनको सुरुवात भएको हो । सन् ९८१ (विक्रम संवत १०३८)को दामुपालको दुल्लु अभिलेख हालसम्म प्राप्त पहिलो नेपाली भाषाको लेख्य तथ्य हो । यसरी शिलालेख, ताम्रपत्र, भोजपत्र, ताडपत्रमा नेपाली भाषाको लेखनक सुरु भएपछि राजा महाराजाहरुले आफूले गरेको दानपुण्यको काम र सैनिक सँग सम्बन्धित विषयमा यस्ता शिलालेख तथा ताम्रपत्रमा कुँदेर मन्दिर, पाटी पौवा जस्ता र्सार्वजनिक स्थलमा राख्ने गर्दथे । त्यसपछिमात्र धार्मिक, साहित्यिक तथा स्वास्थ्य सम्बन्धि पुस्तकहरु पनि लेख्न सुरु भएका हुन् । लेखनको क्रम चल्दै जाँदा मुद्रणको प्रयोग पनि यहाँ भएको बताइन्छ । शिला तथा तामाका पाताहरुमा लेख्ने र बुट्टा कुँद्ने क्रममा त्यसलाई रुखका रेसाबाट तयार गरिएका कागजहरुमा विभिन्न रंग पोतेर उतार्ने कामहरु भएका थिए भनिन्छ । जङ्गबहादुर राणाले बेलायतबाट आधुनिक छापाखाना (प्रेस) ल्याउनु अगाडि ढुङ्गेछापाको प्रचलन रहेको बताइन्छ । जंगबहादुरले ल्याएको प्रेसबाट मुद्रण सुरु हुनुभन्दा अगाडिको नेपालको रैथाने ढुङ्गे छापाको प्रविधिलाई नेपालमा छापाको प्रयोगको प्राथमिक रुप मान्न सकिन्छ ।

जंगबहादुर राणाले बेलायतबाट सन् १८५१ -वि.सं.१९०८)मा ल्याएको 'भी. एण्ड जे. फिज्जिक्स मेकर्स' लेखिएको छापामेसिनको अगाडी पट्टि एउटा ठूलो गिद्धको आकार थियो त्यसैको कारण त्यसलाई गिद्धे प्रेस भनियो । भारतको बैंगलोरमा विश्वेश्वरैयाको नाममा रहेको औद्योगिक संग्रहालयमा रहेको गोर्खापत्रको गिद्धेप्रेसकै मोहडा र आकार प्रकारको प्रेसमा राखिएको परिचयपत्रमा लेखिएको छ-''कोलम्बियन प्रिन्टिङ प्रेस उन्नीसौं शताब्दीको सबैभन्दा लोकप्रिय फलामे हाते छापाखाना थियो । फलाममा गडिएका बुट्टाहरुले गर्दा यो हेर्दा राम्रो हुनाका साथै काम गर्न पनि सजिलो थियो । यसको आविस्कार फिलाडेलिफयाका जर्ज क्ल्यामरले गरेका थिए । यसमा थोरै बल लगाउँदा धेरै काम गर्ने शक्ति प्रवद्धक लिभरहरु थिए, जसले गर्दा कोलम्बियन प्रेस अरु प्रसभन्दा निक्कै उच्चस्तरको थियो । यसमा प्रेसम्यानहरुलाई अरु प्रेसमा भन्दा कम धपेडी हुन्थ्यो । धेरै संख्यामा उत्पादन गरिएको यो पहिलो हाते प्रेस थियो ।'' नेपाली गिद्धे प्रेसको सही नाम हो कोलम्बियन प्रिन्टिङ प्रेस । यो हाते प्रेस हो । हाते प्रेसका आविष्कारक जर्मनीका गुटेनवर्गले सुरुमा अंगुर निचोर्ने हाते मेसिनलाई सुधारेर अक्षरमाथि मसी दलेर त्यसमाथि कागजको पाना राखेर माथिबाट च्यापेर सिसाका अक्षरको छाप कागजमा उतार्ने उपाय अपनाएर छापाखाना बनाएका थिए । यो हाते प्रेस त्यसैको सुधारिएको रुप हो । अत नेपालको पहिलो छापाखाना गिद्धेप्रेस गुटेनवर्ग प्रेसको दोस्रो रुप हो भन्न सकिन्छ ।
जंगबहादुरले ल्याएको हाते प्रविधिको भएका कारण यसमामा काठका केसहरूमा स-साना कोठा बनाएर त्यसमा सिसाका अक्षरहरूलाई हातले झिकेर पित्तलबाट बनेको सानो हाते स्टिकमा चाहेको लम्बाइमा पंक्तिबद्ध गरेर संयोजन मिलाएर कम्पोज गरि ती पंक्तिलाई दुई हातले समातेर काठ वा जस्ताले बनेको ग्यालीमा राखेर त्यसमा रबरको रोलरले मसी लगाएर माथिबाट कागज राखेर थिचेपछि छपाइ गर्ने गरिन्थ्यो । यो छापाखाना आउँदा सम्म बिजुलीको आविस्कार भइनसकेका कारण मानिसको बलमा नै यो सञ्चालन हुने गर्दथ्यो । यसमा हात वा खुट्टाले मेसिन चलाएर छाप्ने काम गरिन्थ्यो । वि.सं.१९६९ मा नेपालमा पहिलो पटक बिजुलीबाट चल्ने छापाखानाको स्थापना भयो । पहिलो विद्युतीय प्रेस आएको एक दश भित्र नै नेपालमा करिब पाँच दर्जन प्रेसहरु स्थापित भइसकेका थिए । मनोरञ्जन छापाखाना, नारायणहिटी छापाखाना, जंगी लिथोग्राफी, बुद्ध प्रेस, पाशुपत प्रेस लगायतका प्रेसहरु बिजुलीबाट सञ्चालित प्रेस थिए । यि प्रेसहरु पहिलो नेपाल भित्रिएको गिद्धेप्रेसकै दास्रो पुस्ता थिए भन्नुमा अत्युक्ति हुँदैन । यि छापामेसिन फ्ल्याट खालका थिए । नेपालमा बिजुलीको उत्पादन सुरु भएपछि यस्ता विद्युतिय छापाखानाको प्रयोग हुन थालेको हो । गोर्खापत्रको लागि पनि सरकारले विद्युतिय प्रेसको व्यवस्था गरेको थियो । फर्पिङबाट बिजुलीको उत्पादन सुरु भएपछि त फ्ल्याट मेसिनको प्रयोगमा झन् तीव्रता आयो । यसको प्रयोगले गर्दा छपाइमा चुस्तता त आयो नै पहिलाको भन्दा छपाइको गुणस्तरमा पनि सुधार आयो ।
२००७ साल सम्म धार्मिक, साहित्यिक खालका पुस्तक र पत्रपत्रिका प्रकाशन गर्ने हिसाबले निक्कै नीजि प्रेसहरुको स्थापना भएका थिए । २००७ मा प्रजातन्त्रको स्थापना भएपछि विभिन्न पत्रपत्रिकाहरु प्रकाशनमा आउनुमा यस्ता नीजि प्रेसहरुको महत्वपूर्ण भूमिका थियो । यी नै प्रेस स्थापनाको पृष्ठभूमिमा नै आवाज, समाज, जागरण लगायतका पत्रिकाहरु प्रकाशनमा आउन सफल भएका हुन् । तर पनि यी सबैको प्रकाशन पद्दती भने फ्याट प्रविधिको प्रेस नै हो । २००७ को प्रजातन्त्रले ल्याएको खुलापनका कारण पुस्तक, पत्रपत्रिका जति संख्यात्मक रुपमा प्रकाशनमा आए त्यसरी नै प्रेसको प्रविधिमा पनि सुधार देखिन थाल्यो । यस कालको छापाखानाको विकासको चर्चा गर्दा कमलमणि दीक्षितले आफ्नो वि.सं.२०१४ मा प्रकाशित पुस्तक 'यस्तो पनि' मा उनले लेखेका छन्-वषौं सम्म काम लिँदा पनि बिग्रन नमान्ने यो मेसिनबाट अचेल प्रुफ तान्ने इत्यादि मोटा काम लिइँदो रहेछ..... (पृ.२१) । यसले २०१३-१४ सम्म आउँदा पनि नेपालमा गिद्धेप्रेस छाप्नमा प्रयोग हुँदै आएको रहेछ भन्ने देखाउँछ जसले नेपालमा छापाखानाको पद्दतीमा खासै सुधार नआएको देखाउँछ ।
२०१७ सालमा राजा महेन्द्रले शासनसत्ता आफ्नो हातमा लिएपछि वाक् तथा प्रकाशन स्वतन्त्रता खुम्चन पुग्यो । फलस्वरुप पत्रिकाहरु प्रकाशन हुने र ती छापिने प्रेसहरु प्रकाशित सामग्रीको आधारमा छापाखाना जफत हुने र तीनको दर्ता समेत खारेज गर्ने नियमका कारण छापाखाना खुल्ने तथा नयाँ प्रविधि भित्रने कामहरु हुन सकेनन् । छापाखाना तथा प्रकाशन सम्बन्धि ऐन २०१९, ले छापाखानाको सञ्चालनमा कडाइ ल्याएपछि छापा प्रविधिमा नयाँ आगमन केही हुन सकेन । पञ्चायतकालमा पहिला खुलेका छापाखानाहरु त घिटिघिटि परेको अवस्थामा नयाँ खोल्ने कुरा पनि त भएन । जनक शिक्षा सामग्री केन्द्र, सूचना विभागको छापाखाना, साझा छापाखाना बाहेक अन्य छापाखानाहरु बल्ल तल्ल हाते प्रेसबाट उठेर बल्ल विद्युतिय छापाखानामा आएका थिए । त्यस अवस्थामा मोनो टाइपको प्रयोग बढि गरिन्थ्यो । मोनो कम्पोज विद्युतद्वारा संचालित मेसिनबाट तयार गरिन्छ । यसमा विशेषतः टाइपराइटरमा टाइप गरेझैं मोनो मेसिन चालकले पहिले टाइप गरिन्छ र विशेष कागजको रोलमा प्वाल प्वाल पारी त्यो रोल कागजलाई कास्टिङ मेसिनमा राखिन्छ । त्यसपछि विद्युतीय चापबाट सिसा पगालेर एक एक ओटा अक्षर कम्पोज हुन्छ । यो नै वास्तवमा मोनो कम्पोज हो । करिब छ जनाको काम एउटै मेसिनले दिने र काम सकिएपछि अक्षरहरू पगाल्न सकिने हुनाले मोनो टाइप मेसिन देवनागरी लिपिका निमित्त अत्यन्त उपयोगी सावित भएको थियो ।
पञ्चायतकाल भर नै सामान्य प्रकाशनको विषयमा पनि स्थानिय अधिकारीहरुले तारिख माथि तारिख खेपाउने अनि महँगो धरौटी तिर्नुपर्ने भएका कारण छापाखानाहरुले नयाँ प्रविधिलाई ल्याउन सकेनन् । पश्चिमा मुलुकहरु भने द्रूत गतिमा छाप्ने प्रेसको विकास भएको समयमा नेपालमा भने छापाखाना सञ्चालकलाई कारवाहीको डण्डा लागाइरहेको स्थिती थियो । यस्तो अवस्थामा जनक शिक्षा सामग्री केन्द्र लिमिटेडले विद्यालयहरुको पाठ्य पुस्तक प्रकाशन गर्ने उद्देश्यले २०२१ सालमा चार रंगको छपाइ हुने उच्चस्तरिय अफसेट प्रविधिको प्रेस ल्याएको देखिन्छ । यसरी सरकारी तहमा स्थापना गरिएका सूचना विभाग, जनक शिक्षा सामग्री केन्द्र, अनि साहित्यिक गतिविधिमा केन्द्रीत साझा प्रकाशन, अनि सरकारी मुखपत्र गोर्खापत्रका छापाखानाहरु विकसित प्रविधिलाई आत्मसात गर्न लागि रहेका थिए ।

२०३६ सालमा राजा वीरेन्द्रबाट जनमत संग्रहको घोषणा भएपछि दल विहिन भनिएको पचायतमा पनि राजनीतिक दलहरुले प्रचार प्रसार गर्न पाउने स्थिती सृजना भयो । यस समयमा छापाखानाहरु खुल्ने क्रम पनि बढेर गयो । छापाखाना सम्बन्धि व्यवस्थाहरुमा पनि खुकुलोपन आएका कारण छापाखाना भित्रने क्रम बढ्यो । यसै क्रममा लेटर प्रेस नेपालमा आएको पाइन्छ । हुन त लेटर प्रेस २०२५ साल तिर नै नेपालमा भित्रिएको थियो तर यसको मुलुकभरका छापाखानाहरुले प्रयोग गर्ने अवस्था भने २०३० को दशकामा मात्र भयो । २०३० देखी नै मुलुकमा राजनीतिक रुपमा छाएको खुलापनका कारण विभिन्न प्रेसहरुले अफसेट प्रेसहरु नेपालमा भित्र्याए । त्यसो त रंगिन छपाइपनि नेपालमा ३० को दशमा नै लोकप्रिय बनेको हो । चेक अफसेट, मिनि अफसेट लगायतका विभिन्न साना-ठूला अफसेट प्रिन्टिङ प्रेसहरु नेपालमा आए । छपाइ प्रविधिमा भएको विकासको आधुनिक स्वरूप अफसेट प्रेस हो । दश बिस हजारको हाराहारीमा पत्रिका तथा पुस्तक प्रकाशन गर्नेहरुको लागि यो आज सम्मकै उपयोगी छापा बनेको छ । यसमा फोटोग्राफिक प्रविधिबाट प्लेट तयार पारी छपाइ कार्य गरिन्छ । यसमा पहिले त सम्पर्ूण्ा सामग्रीलाई कम्प्युटरको सहायताले मुद्रण गरिन्छ । त्यसपछि त्यो सम्पर्ूण्ा सामग्रीको नेगेटिभ उतारिन्छ । त्यस नेगेटिभलाई टिनको पातामा पोजिटिभ बनाइन्छ । यस्तो पोजिटिभ प्लास्टिक प्लेट (पोलिप्लेट) मा पनि बनाउन सकिन्छ । यही पोजिटिभलाई मेसिनमा राखेर छपाइ गरिने हो । यस प्रविधिमा फोटो बनाउन केही समय लाग्दछ । तर तुलनात्मक रूपमा सस्तो, छपाइ कार्य छिटो-छरितो र सजावटमा कम्प्युटरको प्रयोग हुनाले विविधता दिन सकिने हुनाले यो प्रविधिको लोकप्रियता बढेको हो । पुरानो लेटर प्रेस प्रविधिमा ब्लकहरू बनाउनु पर्ने बाध्यता हुन्थ्यो । तर अहिले अफसेट प्रविधिमा त्यसरी ब्लक बनाइरहने झण्झट भएन । ब्लक बनाउने प्रक्रियामा समय धेरै लाग्नेमा यसको आगमनले त्यो समय बचत भयो ।
यसरी नेपालमा पहिलो आधुनिक प्रेस भित्रिएको एक सय ३८ वर्ष-२०४६सम्म)मा नेपालमा प्रेस सम्बन्धि सेवा तथा कार्यको निक्कै विकास भएको थियो । जंगबहादुरले बेलायतबाट ल्याएको प्रेसको तुलनामा २०४६ सालमा आइपुग्दा नेपाली प्रकाशनको क्षेत्रमा निक्कै नयाँ फड्कोहरु मारिएका छन् तर मुलुकको राजनीतिक व्यवस्थाका कारण तीनमा समुचित विकास हुन नसकेको देख्न सकिन्छ । हाते छपाइबाट मुलुक अफसेटको युगमा पुगिसकेको छ । युरोप त कुरै छाडौं भारतमा आइसकेका प्रविधि समेत नेपालमा आउन दशक लाग्ने स्थिती रहेको भएपनि जनमत संग्रहको समयदेखी यता तुलनात्मक रुपमा राजनीतिक खुलापनले यसको विकासलाई छेक्न सकेन । यसरी जंगबहादुरले ल्याएको प्रेस भन्दा अगाडीको नेपाली छापा प्रविधिलाई नेपालमा छापाखानाको विकास प्रतिको तत्परता र जंगबहादुरको प्रेसले आधुनिक छपाइको सुत्रपात गरेको मान्न सकिन्छ । यसरी नेपालमा २०४६ सम्म सामान्य रुपमा केही अवरोधका बाबजुद पनि छपाई प्रविधिको आगमन भएको पाइन्छ । बुद्ध प्रेसका पालामा नेपालमा नै प्रेसको विकास गरिएको भन्ने पाउन सकिन्छ तर त्यसपछि नेपाल भित्रै प्रेसको विकासका काम भएका छैनन् तर पनि अन्य देशमा भएका विकासको प्रतिफल नेपालीले पनि लिन सकेको देखिन्छ ।
सन्दर्भ सामग्री :
१. अधिकारी, निर्मलमणि, आमसञ्चार र पत्रकारिता, प्रशान्ति पुस्तक भण्डार, काठमाडौं, २०६२
२. कसजु, विनयकुमार, ऐतिहासिक गिद्धे प्रेस र औद्योगिक सङ्ग्रहालयको खाँचो, गोरखापत्र, गोरखापत्र विशेष, २०६४ वैशाख, २४
३. खनाल, श्रीराम, प्रयोगात्मक प्रत्रकारिता, विद्यार्थी प्रकाशन प्रा.लि., काठमाडौं, २०६१
४. देवकोटा, गृष्मबहादुर, नेपालको छापाखाना र पत्रपत्रिकाको इतिहास, साझा प्रकाशन, २०५९
५. नेपाल राष्ट्रिय साप्ताहिक, २०६१ साउन, ३
६. http://www.journalism.edu.np
७. Green, Philip. "Printing", Microsoft® Encarta® 2007 [CD]. Microsoft Corporation, 2006.
त्रिभुवन विश्वविद्यालय पत्रकारिता तथा आमसञ्चार विभागमा एमए प्रथम वर्षको JMC 503 को प्रयोगात्मक परिक्षामा प्रस्तुत

वाणी

"प्रियवाक्यप्रदानेन र्सर्वे तुष्यन्ति जन्तवः ।
तस्मात्तदेव वक्तव्यं वचने का दरिद्रता ।।"
- चाणक्यनीति १६।१७
(मधुर वचन बोल्नाले सबै जीव सन्तुष्ट हुन्छन्, अतः त्यही बोल्नु उचित हुन्छ । वचनमा दरिद्रता किन ?)

"केयूरा न विभूषयन्तिपुरुषं हारा न चन्द्रोज्ज्वला :।
वाण्यैका समलङ्करोति पुरुषं या संस्कृतधार्यते ।
क्षीयन्ते खलु भूषणानि शततं वाग्भूषणम्-भूषणम् ।।"

चन्द्रमाजस्ता उज्याला हारहरू र केयूरले व्यक्तिलाई सिँगार्दैनन् न त स्नान, लेप, फूलहरू र अलङ्कृत कपालले नै मानिसलाई सिँगार्छन्, नाशवान् यी गहनाहरू नाश भएर जान्छन् भने आफूसँगै रहेको एउटै भाषा (बोली) रूपी गहनाले व्यक्तिलाई सिँगार्छ । तर्सथ साँच्चिकै गहना त सुसंस्कृत भाषारूपी गहना नै हो । (अर्थात्, वाणीलाई मान्छेको सर्वोत्तम गहना, शृङ्गार र साधन पनि मानिएको छ

'News is the vehicle of hidden ideology of power centers

Much of the impetus behind the recent globalization has been commercial and American। Nowhere has this been more strikingly evident than in the 24-hour news field, which is dominated by Ted Turner's CNN at present. Though such an operation has a global reach, its heart is in Atlanta, Georgia. Its programming tends to be stamped with a particular editorial standpoint and a certain way of exploring issues, events, and the actors involved in themThe mass media play a crucial role in almost all aspects of daily life in contemporary human society. They constitute a primary source of definitions and images of social reality and the expression of shared identity. The reality we confront these days is, in fact, "mediated" reality. News is one of the most significant sources in this regard.

While we assess the dissemination of news in the context of global information flow "the amount of news reaching us from various parts of the world is strongly dependent on a few basic variables, the most important ones being the economic relations prevailing between countries" (Rosengren,234). Putting straightly, the US hegemony prevails.
More specifically, "Much of the impetus behind the recent globalization has been commercial and American। Nowhere has this been more strikingly evident than in the 24-hour news field, which is dominated by Ted Turner's CNN at present. Though such an operation has a global reach, its heart is in Atlanta, Georgia. Its programming tends to be stamped with a particular editorial standpoint and a certain way of exploring issues, events, and the actors involved in them" (Blumler and Hoffmann-Reim,207).

The most fundamental question of society, concerning the distribution and exercise of power, turn on the understanding of the connection between international power relations and the media। In "What Makes Mainstream Media Mainstream", Chomsky discusses that different media are doing different things, and argues that the 'elite' or 'agenda-setting' media (of US) are setting "a framework within which others operate." He observes that framework as "a reflection of obvious power structures." (Chomsky 20) In other words, "world patterns of communication flow, both in destiny and in direction, mirror the system of domination in the economic and political order." (Sinclair et al. 301) As Chomsky observes, no one, trying to break the mold, is going to last long. He further argues that the product of media won't be without the interest of the power systems around them. "If that wouldn't happen, it would be a kind of miracle" (Chomsky, 22). Thus, the news flow must not be considered a value neutral process. Rather, news becomes the vehicle of hidden ideology of power centers.

It is understandable, in this light, why most of the media would have a vested interest in the Capitalist system and would be inclined to give support to its most obvious defenders। It is not unlikely to assume the international media as the carriers of powerful nations' culture and ideology. Though it is debatable how much they would be successful actually to influence the audience it is clear that international media, at least, lead the world in their transportability across cultural boundaries. With reference to the "framework" observed by Chomsky, there is substantive ground to believe that American media have their obvious cause to support the 'monopoly' or 'power relations.'

the much trumpeted British Broadcasting Corporation may have the freedom to broadcast whatever it thinks to be the truth about al-Qaeda or Middle East, India or Pakistan, Maoist insurgency in Nepal, but where British interests and security are concerned, it cannot have that freedomEven "the much trumpeted British Broadcasting Corporation may have the freedom to broadcast whatever it thinks to be the truth about al-Qaeda or Middle East, India or Pakistan, Maoist insurgency in Nepal, but where British interests and security are concerned, it cannot have that freedom" (Adhikary, 240)। In the context of Gulf war, the American and British media have been criticized for retelling what Washington and London wanted the people to hear about the crisis। "When the war did bread out, the media latched on ever more tightly to coat tails of the high profile western media, like CNN, which was increasingly dominated by the most crude war propaganda. During that time, President Bush signed three secret executive orders that put America's media under U.S. intelligence agency wartime control. The purpose of this control was to demoralize the Iraqis with false reports and promote fervor for the war in the U.S. So did the American media. During Afghanistan war, both U.S. army and American media fought jointly."(241).


Having more access to and control over media has far reaching consequences. This situation is more difficult to societies like ours because one lacking technology or money to purchase or develop local technology be at a distinct disadvantage in global communication. Electronic colonialism, the dependency relationship established by the importation of technology, foreign produced software, along with engineers, technicians in short, and the wherewithal to direct and manage information resources, creates a real problem (Adhikary "Electronic Imperialism").
These Nepalese people are discovering that individualism is good but communitarianism is bad; that Christianity is good but animism, Bon, Lamaism, Hinduism, and Buddhism are bad; drinking local beer (chyang and tongba) is bad but drinking Western beer is good; that riding car is good but walking/trekking is bad; and drinking water is bad but drinking Coca Cola is goodThe foreign media do not influence just in direct ways. Their insidious influence comes indirectly too. Taking foreign mass media as the primary source of definitions and images of social reality has contributed in shifting the entire value system of some people: "These Nepalese people are discovering that individualism is good but communitarianism is bad; that Christianity is good but animism, Bon, Lamaism, Hinduism, and Buddhism are bad; drinking local beer (chyang and tongba) is bad but drinking Western beer is good; that riding car is good but walking/ trekking is bad; and drinking water is bad but drinking Coca Cola is good" (Bhattachan 89-90).
The doctrine of 'free flow of information' seems becoming mere an instrument of domination in the hands of powerful nations. As the consequence, foreign media's influence as exporters of foreign culture is going on unobtrusively. Because media have their obvious cause to support the 'monopoly' or 'power relations' there seems sufficient ground that they tend to impose 'cultural homogenization.' American hegemonic flow of news is perhaps one of most significant evidences.
Two major conclusions could be drawn from above discussions. First, global information flow system has failed to rescue the 'free flow of information' being misused by powerful nations as mere curtail to hide their dominance. Thus the process has become unidirectional gateway to certain mass media, for instance American and Indian media entering Nepal. Second, the connection between international power relations and the media is in such a way that international mass media, specifically American here, won't be free from the interest of the power systems around them. Hence they serve as the vehicle of hidden ideology of the US power.



References:

Adhikary, Nirmala Mani. Communication, Mass Media and Journalism (2nd ed). Kathmandu: Prashanti Pustak Bhandar, 2006.
Adhikary, Nirmala Mani. "Electronic Imperialism." Space Time Today 2 December 2002.
Bhattachan, Krishna B. "Globalization and Its Impact on Nepalese Society and Culture." Impact of Globalization in Nepal. Ed. Madan K. Dahal. Kathmandu: NEFAS and FES, 2005. 80-102.
Blumler, Jay G. and Wolfgang Hoffmann-Reim. "New Roles for Public Service Television." McQuail's Reader in Mass Communication Theory. Ed. Denis McQuail. London: SAGE, 2002. 201-210.
Chomsky, Noam. "What Makes Mainstream Media Mainstream." You Are Being Lied To. Ed. Russ Kick. New York: Disinformation, 2001. 20-24.
Rosengren, Karl Erik. "International Communication at the Mass Media Level." McQuail's Reader in Mass Communication Theory. Ed. Denis McQuail. London: SAGE, 2002. 231-237.
Sinclair, John, Elizabeth Jacka, and Stuart Cunningham. "Peripheral Vision." The Globalization Reader. Eds. Frank J. Lechner and John Boli. Oxford: Blackwell, 2001. 301-306.

A Practical Submission for
Tribhuvan University Department of Journalism and Mass Communication , RR Campus, Kathmandu.

2064 Jestha

हास्यविधामा आदिकवि

नेपाली भाषाको अभ्युदय विक्रमको एघारौं शताब्दीमा भएको भएपनि आधुनिक शिष्ट साहित्य परम्परा भानुभक्त आचार्यबाट भएको हो । त्यसैले उनलाई आदिकविको सम्मान दिइएको छ । विशेष गरेर भगवान श्रीरामलाई आलम्बन बिन्दु बनाएर साहित्यका विविध फाँटमा उनले कलम चलाएकेा पाइन्छ । उनका रामायण, भक्तमाला, वधुशिक्षा लगायतका कृति प्रसिद्ध रहेका छन् । नेपाली भाषाका एकीकरणकर्ता आचार्य हास्यव्यङ्ग्यका विधामा पनि उक्तिकै सशक्त पाइन्छन् । रातमा वास नदिने गजाधर सोतीकी घरबुढि हुन् या अड्डा अदालतका भोली भन्ने प्रवृत्ति अनि तत्कालिन जेल व्यवस्थापन कोही उनको व्यङ्ग्यको प्रहारबाट बच्न सकेको देखिँदैन ।

भानु नेपाली हास्यव्यङग्यको प्राथमिक चरणमा फुटकर हास्य कविताबाट हास्यव्यङ्ग्यका क्षेत्रमा उदाएका हुन् । उनी भन्दा अगाडी सामाजिक व्यङग्य र हास्यको प्रचलन थिएन नेपाली भाषामा । संस्कृतका नाटककार एवं विदूषकहरुमात्र सिमीत रुपमा काव्यका श्रव्य-दृष्य विधामा हास्यको प्रयोग गर्दथे । छिटफुट रुपमा शक्तिबल्लभका कवितामा व्यङ्ग्यात्मकता पाइएको भएपनि सचेतताका साथ हास्यव्यङग्यको प्रयोग नेपाली साहित्यमा उनी भन्दा अगाडी भएकेा थिएन । आदिकविले आफूले भोगेका पीडा र रमाइला क्षणहरुलाई सारगर्भित रुपमा व्यङ्ग्य गर्दै हास्यको उत्पन्न गराएका छन, कवितामा ।

बिन्ती डिट्ठा बिचारी सित म कति गरुँ चुप् रहन्छन् न बोली ।
बोल्छन्ता ख्याल् गर्‍या झैं अनि पछि दिन दिन् भन्दछन् भोली भोली ।।
की ता सक्तीन भन्नू कि तब छिनि दिनू क्यान भन्दछन् इ भोली ।
भोली भोली हुँदामा सब घर बिति गो बक्सियोस् आज झोली ।।

गिरिधारी भाट सँग परेको जग्गाको किचलोको कारण मुद्दा मामिलामा फसेका आचायलाई अदालतका कर्मचारीको भोलि भन्ने बानिले दिनु सम्म त दुःख दिएन । त्यसरी दुःख दिने भोलिवादी प्रवृत्तिका विरुद्ध उनले कविता बाटै प्रहार गरे व्यङ्ग्यात्मक रुपमा । अड्डा अदालतका डिट्ठा विचारीको भोलीवादी प्रवृतिले भानुभक्तलाई दिएको पीडाजन्य सुस्केरालाई कवितात्मक रुपमा उतारिएको भएपनि यसमा सम्पूर्ण समाजको नै व्यथा र असन्तोषको भाव देख्न सकिन्छ । कानुनी उपचार र्सवसाधारणको पहुँच बाहिर बनाउनमा विशेष भूमिका खेल्ने भोलीभन्ने प्रवृति आज पनि जिवित नै रहेकोले उनको यो व्यङ्ग्य कविता आज पनि उत्तिकै जनप्रिय बनेको छ ।

लाम्खुट्टे उपिञा उडुस् इ सँगि छन् इन्कै लहड्मा बसी
लामखुट्टेहरु गाउँछन् ए उपिञा नाच्छन् म हेर्छु बसी ।

वि.सं. १९०९ मा बाबुले गरेको काममा बाँकी बक्यौता लाग्नाले भानुभक्तलाई जेलमा राखियो र नजरबन्द समयमा लामखुट्टे, उपियाँ र उडुसहरुको तमाशालाई नृत्य र संगीतको रुपमा वर्णन गरेर उनले त्यसलाई कविताको रुप दिए । कारागारको अवस्थाको चित्रणमा हास्य र व्यङ्ग्यको पुट पाइनु, लक्षणावृत्तिको माध्यमबाट तत्कालिन कारागार व्यवस्थाको खिल्ली उडाउनु नै उनको वैशिष्ठ्य बन्न पुग्यो ।
उनको वधुशिक्षाले समेटेको विषय र गजाधर सोतीकी घरबुढीलाई लक्षित गरि लेखिएको व्यङ्ग्यलाई लिएर केही नारीवादी भनाउँदाहरुले उनको विरोध पनि गर्ने गरेका छन् । त्यस्तै गजाधर सोतीकी घरबुढीको पक्षबाट भानुभक्तलाई जवाफ लेखिएका पनि छन् ।

गजाधर सोतीकी घरबुढि अलच्छिन्कि रहिछिन् ।
नरक् जान्लाई सबसित बिदावादि भइछन् ।।
पुग्यौं साँझ्मा तिन्को घर पिडीमहाँ बास गरियो ।
निकालिन् साँझैमा अलिक पर गुलजार गरियो ।।

गजाधर सोतीको घरमा एक साँझ बास गर्न पुगेका भानुलाई गजाधरकी घरबुढीले साँझैमा बास नदिइ निकालेको र रुखमुनि रात काट्नु परेको कुरालाई लयोवद्ध गरेर उनले साँझमा बास माग्न आउनेको समस्यालाई नबुझने गृहिणीहरु प्रति छेड हानेका छन् । यस कविताले गजाधरकी घरबुढीको अपमान गरेको भन्ने गरिए पनि उनलाई वर्गीय पात्रको रुपमा उभ्याइएको र दुष्ट प्रवृत्तिका गृहिणीको उछितो काढ्नमा कविता केन्द्रित रहेको मान्नु पर्दछ । अतिथिः देवो भवः भन्ने हाम्रो समाजमा साँझका पाहुनालाई देवता मान्ने गरिन्छ र जस्तै अवस्थामा पनि बासको प्रबन्ध गरिन्छ । त्यसो नगरेको खण्डमा पाप लाग्छ भन्ने संस्कारगत मान्यता भएको समय र स्थानमा बासको आश गरिनु र साँझमा समस्यामा परेर बास माग्न आउँदा नदिने प्रवृति माथि व्यङ्ग्य गरिनु गलत होइन । यसलाई कुनै एक लिङ्ग प्रतिको आक्रोश भन्न मिल्दैन र उनलाई रुढीवादी भन्न पनि मिल्दैन ।

सचेत व्यङ्ग्यको प्रयोग गर्नमा पारंगत भानुभक्तका कविता दुम्सीका काँढा जस्ता तिखा देखिन्छन् । र, तत्कालिन समाजको वेथितीलाई च्वास्स च्वास्स घोच्न र प्रहार गर्न सफल छन् । उनका व्यङ्ग्य राणाशासक प्रति विरोधाभाष र विडम्बनापूर्ण ढङ्गले आफ्नो स्थितीबोध दरिलो व्यङ्ग्य कसेर भोलिवादी प्रवृत्तिको उछितो काढेका छन् । आफू नजरबन्दमा परेको ठाउँको पनि उनले व्यङ्ग्यात्मक ढंगले चित्रण गरेका छन् । बास बसको ठाउँबाट निकाल्ने गृहिणी माथि आक्रामक बनेर आक्षेप लगाउन पुगेका छन् । तर कुनै पनि आग्रह पूर्वाग्रह उनका भावनामा, रचनामा छ भनेर भन्न सकिँदैन । सामाजिक, पारिवारिक, राजनैतिक एवं आर्थिक बेथिति, विसंगती एवं विकृति माथि हास्यात्मक पाराले व्यङ्ग्य हान्नु उनको मुल प्रवृतिको रुप बन्न पुगेको मान्नुपर्दछ । सरल भाषा शैली र भाव विधानमा अभिधार्थ भन्दा लक्ष्यार्थ र व्यञ्जनावृतिद्वारा भावलाई सशक्त मनोहारी रुपमा प्रस्तुत गर्नु उनको विशिष्ठता हो । प्राथमिक कालिन रचनामा आजको जस्तो व्याकरण र शाब्दिक चयन खोज्नु अत्युक्ति नै हुन जान्छ । तत्कालिन परिवेशमा प्रहार गरिएका उनका व्यङ्ग्यात्मक कविताले उनलाई सशक्त व्यङ्ग्यकविका रुपमा स्थापित गरेको मान्नु पर्दछ ।

Excerpt from Areopagitica

When John Milton wrote Areopagitica (1644) to argue against a proposal in the British Parliament that would require licences to print books, he was writing an impassioned plea both for his own intellectual freedom and for the ideal of free speech. The principal argument, couched in Protestant doctrine, is that the knowledge of good and evil is complementary—that a person cannot know what is good without knowing what is evil. According to Milton, preventing wrong-headed or evil books from being printed would only make it harder for citizens to know what books are correct or good.

Excerpt from Areopagitica

I deny not but that it is of greatest concernment in the church and commonwealth to have a vigilant eye how books demean themselves, as well as men; and thereafter to confine, imprison, and do sharpest justice on them as malefactors; for books are not absolutely dead things, but do contain a potency of life in them to be as active as that soul was whose progeny they are; nay, they do preserve as in a vial the purest efficacy and extraction of that living intellect that bred them. I know they are as lively, and as vigorously productive, as those fabulous dragon’s teeth: and being sown up and down may chance to spring up armed men. And yet, on the other hand, unless wariness be used, as good almost kill a man as kill a good book: who kills a man kills a reasonable creature, God’s image; but he who destroys a good book kills reason itself, kills the image of God, as it were, in the eye. Many a man lives a burden to the earth; but a good book is the precious lifeblood of a master spirit, embalmed and treasured up on purpose to a life beyond life. Tis true, no age can restore a life, whereof perhaps there is no great loss; and revolutions of ages do not oft recover the loss of a rejected truth, for the want of which whole nations fare the worse. We should be wary, therefore, what persecution we raise against the living labours of public men, how we spill that seasoned life of man preserved and stored up in books; since we see a kind of homicide may be thus committed, sometimes a martyrdom; and if it extend to the whole impression, a kind of massacre, whereof the execution ends not in the slaying of an elemental life, but strikes at that ethereal and fifth essence, the breath of reason itself; slays an immortality rather than a life...

Good and evil we know in the field of this world grow up together almost inseparably; and the knowledge of good is so involved and interwoven with the knowledge of evil, and in so many cunning resemblances hardly to be discerned, that those confused seeds which were imposed on Psyche as an incessant labour to cull out, and sort asunder, were not more intermixed. It was from out [of] the rind of one apple tasted, that the knowledge of good and evil, as two twins cleaving together, leaped forth into the world. And perhaps this is that doom which Adam fell into of knowing good and evil—that is to say, of knowing good by evil. As therefore the state of man now is; what wisdom can there be to choose, what continence to forbear, without the knowledge of evil? He that can apprehend and consider vice with all her baits and seeming pleasures, and yet abstain, and yet distinguish, and yet prefer that which is truly better, he is the true warfaring Christian. I cannot praise a fugitive and cloistered virtue unexercised and unbreathed, that never sallies out and seeks her adversary, but slinks out of the race, where that immortal garland is to be run for, not without dust and heat. Assuredly we bring not innocence into the world, we bring impurity much rather; that which purifies us is trial, and trial is by what is contrary. That virtue therefore which is but a youngling in the contemplation of evil, and knows not the utmost that vice promises to her followers, and rejects it, is but a blank virtue, not a pure; her whiteness is but an excremental whiteness; which was the reason why our sage and serious poet Spenser (whom I dare be known to think a better teacher than Scotus or Aquinas) describing true temperance under the person of Guion, brings him in with his palmer through the cave of Mammon, and the bower of earthly bliss, that he might see and know, and yet abstain.

Since therefore the knowledge and survey of vice is in this world so necessary to the constituting of human virtue, and the scanning of error to the confirmation of truth, how can we more safely, and with less danger, scout into the regions of sin and falsity, than by reading all manner of tractates, and hearing all manner of reason? And this is the benefit which may be had of books promiscuously read...

Many there be that complain of divine providence for suffering Adam to transgress. Foolish tongues! when God gave him reason, he gave him freedom to choose, for reason is but choosing; he had been else a mere artificial Adam such an Adam as he is in the motions. We ourselves esteem not of that obedience, or love, or gift, which is of force. God therefore left him free, set before him a provoking object, ever almost in his eyes; herein consisted his merit, herein the right of his reward, the praise of his abstinence. Wherefore did he create passions within us, pleasures round about us, but that these rightly tempered are the very ingredients of virtue? They are not skilful considerers of human things who imagine to remove sin by removing the matter of sin; for, besides that it is a huge heap increasing under the very act of diminishing, though some part of it may for a time be withdrawn from some persons, it cannot from all, in such a universal thing as books are; and when this is done, yet the sin remains entire. Though ye take from a covetous man all his treasure, he has yet one jewel left, ye cannot bereave him of his covetousness. Banish all objects of lust, shut up all youth into the severest discipline that can be exercised in any hermitage, ye cannot make them chaste that came not thither so: such great care and wisdom is required to the right managing of this point. Suppose we could expel sin by this means; look how much we thus expel of sin, so much we expel of virtue: for the matter of them both is the same: remove that, and ye remove them both alike. This justifies the high providence of God, who, though he command us temperance, justice, continence, yet pours out before us, even to a profuseness, all desirable things, and gives us minds that can wander beyond all limit and saitety. Why should we then affect a rigour contrary to the manner of God and of nature, by abridging or scanting those means, which books freely permitted are, both to the trial of virtue and the exercise of truth?

पत्रकार आचार संहिता २०६०

प्रस्तावना :
स्वस्थ पत्रकारिताको विकासका निम्ति आमसञ्चार माध्यम र पत्रकारलाई जिम्मेवार र व्यावसायिक बनाई प्रेस स्वतन्त्रताको सम्बर्धन गर्दै यसको दुरुपयोग हुन नदिन तथा राष्ट्र र समाजप्रति बढी उत्तरदायी बनाउन एवं नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ द्वारा प्रत्याभूत स्वतन्त्रता र हक अधिकारको जर्गेना गर्दै जनतालाई सुसूचित गर्ने मूलभूत उद्देश्यले समसामयिक अन्तर्राष्ट्रिय प्रचलन र मान्यताहरूलाई समायोजन गरी आमसञ्चारका सबै माध्यमहरूलाई समेत समेटेर मौजुदा आचार संहितामा परिमार्जन गर्न वाञ्छनीय भएकोले नेपाल पत्रकार महासंघ समेतको सहमतिमा प्रेस काउन्सिल ऐनको दफा (७) को (ख) बमोजिम यो पत्रकार आचार संहिता २०६० जारी गरिएको छ ।

नाम, प्रारम्भ र विस्तार :ळ
यस आचार संहिताको नाम 'पत्रकार आचार संहिता २०६०' रहेको छ ।
यो आचार संहिता तुरुन्त लागू हुनेछ ।
(३) यो आचार संहिता नेपाल अधिराज्यभित्र कार्यरत सम्पूर्ण पत्रकार तथा सञ्चार माध्यमहरूलाई लागू हुनेछ ।
२. परिभाषा :
विषय वा प्रसंगले अर्को अर्थ नलागेमा यस संहितामा :
(क) 'पत्रकार' भन्नाले छापा, विद्युतीय तथा अनलाइन जस्ता कुनै पनि प्रकृतिका सञ्चार माध्यममा समाचार सामग्री संकलन, उत्पादन, सम्पादन र सम्प्रेषण जस्ता कार्यसँग आबद्ध प्रधानसम्पादक, सम्पादक मण्डलका सदस्यहरू, संवाददाता, स्तंभ लेखक, फोटो पत्रकार, प्रेस क्यामेरामेन, व्यंग्य चित्रकार, कार्यक्रम निर्माता तथा सञ्चालक, साजसज्जा, दृश्य तथा भाषा सम्पादक जस्ता पत्रकारिता पेशासँग सम्बन्धित सञ्चारकर्मीहरूलाई जनाउँछ ।
(ख) 'सञ्चार माध्यम' भन्नाले नेपालअधिराज्यमा संचालित पत्रपत्रिका, रेडियो एवं टेलिभिजन प्रसारणहरू तथा इन्टरनेटका समाचार, विचारमूलक अनलाइन सेवाहरू समेतलाई जनाउँछ ।
(ग) 'काउन्सिल' भन्नाले प्रेस काउन्सिल नेपाललाई जनाउँछ ।
पत्रकार तथा सञ्चार माध्यमहरूले देहायका कर्तव्य निर्वाह गर्नेछन् :
(१) प्रेस स्वतन्त्रताको संरक्षण र सर्म्बर्द्धन :
विचार र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता नागरिकहरूकये आधारभूत अधिकार भएकाले यसको संरक्षण सर्म्बर्द्धनका निम्ति सदैव दृढ, सजग र र्सतर्क रहनु पर्दछ ।
(२) मानवअधिकार र अर्न्तरार्ष्ट्रिय सम्बन्धको सम्मान :
मानवअधिकारसम्बन्धी अर्न्तराष्ट्रिय लिखतहरूले प्रत्याभूत गरेका हक, अधिकार, सिद्धान्त, मान्यता र प्रचलनको सम्मान गर्दै प्रजातन्त्र, न्याय, समानता, शान्ति र अर्न्तराष्ट्रिय समझदारीको संरक्षण र सर्म्बर्द्धन तथा मित्र राष्ट्रहरूबीचको भाइचारालाई अभिवृद्धि गर्नु पर्दछ ।
(३) सूचनाको हकको रक्षा र प्रचलन :
आमनागरिकको सुसूचित हुन पाउने हक अधिकारको रक्षा गर्न सदैव क्रियाशील एवं समर्पित रहनु पर्दछ ।
(४) सत्य तथ्य सूचनाको सम्प्रेषण :

व्यावसायिक पत्रकारिताको लक्ष्य हासिल गर्न सत्य, तथ्य, निष्पक्ष एवं सन्तुलित सूचना सम्प्रेषण गर्नु पर्दछ ।
(५) सम्पादकीय स्वतन्त्रता :
सञ्चार माध्यमबाट प्रकाशित प्रसारित सामग्रीको उत्पादन तथा सम्प्रेषणप्रतिको जिम्मेवारी र उत्तरदायित्व पत्रकारमा हुनु पर्दछ ।
(६) गोपनीयताको हकको सम्मान :
सार्वजनिक हितमा प्रतिकूल असर पार्ने बाहेकको अवस्थामा वैयक्तिक एवं व्यावसायिक गोपनीयताको सम्मान गर्नु पर्दछ ।
(७) उच्च व्यावसायिक अभ्यास :
पत्रकारिताका आधारभूत मान्यता र सिद्धान्तप्रति प्रतिबद्ध रही जवाफदेही एवं उत्तरदायित्व तथा विश्वसनीयताको निर्वाह गर्न उच्च व्यावसायिक अभ्यास गर्नु पर्दछ ।
(८) शिष्ट व्यवहार :
व्यावसायिक अभ्यासमा सामाजिक शिष्टताको सम्मान गर्दै नैतिक, शिष्ट एवं मर्यादित कार्यशैली र भाषाको प्रयोगमा सजग गर्नु पर्दछ ।
(९) गल्ती सच्याउने तत्परता :
प्रकाशन तथा प्रसारणमा भएका त्रुटी एवं गल्तीको जानकारी हुनासाथ यथाशीघ्र त्यस्तो गल्ती एवं त्रुटीलाई सच्याउने तथा सप्रमाण खण्डन वा प्रतिक्रिया आएमा प्रष्ट भाषामा उचित स्थान दिई प्रकाशन प्रसारण गर्नु पर्दछ ।
(१०) सामाजिक उत्तरदायित्व :
अशक्त, असहाय, अपांग बालबालिका, महिला तथा पिछडिएका वर्ग, क्षेत्र, भाषाभाषी र अल्पसंख्यक समुदायको उत्थान र विकासमा सूचना र विचार प्रवाहद्वारा विशेष सहयोग पुर्‍याउने सामाजिक उत्तरदायित्व हुनेछ ।
(११) आपसी सम्बन्ध :
पत्रकार तथा सञ्चार माध्यमहरूबीचको आपसी सम्बन्ध व्यावसायिक, स्वस्थ, संयमित, मर्यादित र सुमधुर रहनु पर्दछ ।
४. पत्रकार तथा सञ्चार माध्यमहरूले देहायका कार्यहरू गर्ने छैनन् :
(१) राष्ट्रिय अखण्डतामा प्रतिकूल प्रभाव पार्न नहुने :
बहुभाषिक, बहुधार्मिक र बहुजातीय मुलुक नेपाल अधिराज्यको र्सार्वभौमसत्ता, अखण्डता वा विभिन्न जात, जाति वा सम्प्रदायहरूका बीचको सुसम्बन्धमा खलल पार्ने वा गाली बेइज्जती वा अदालतको अवहेलना हुने वा र्सार्वजनिक शिष्टाचार वा नैतिकताको प्रतिकूल हुने समाचार र विचार प्रकाशन तथा प्रसारण गर्नु हुँदैन ।
(२) सामाजिक संरचनामा प्रतिकूल असर पार्न नहुने :
सामाजिक संरचनामा प्रतिकूल असर पुर्‍याउने तथा व्यावसायिक मर्यादा विपरित हुने विकृति र उत्तेजक सामग्री प्रकाशन तथा प्रसारण गर्नु हुँदैन ।
(३) समाचारको गोप्य स्रोत खोल्न नहुने :
समाचार प्रस्तुत गर्दा समाचारको आधिकारिकता र विश्वसनीयताका लागि स्रोत उल्लेख गर्नु पर्दछ, तर गोप्य स्रोतको संरक्षण गर्ने दायित्व पत्रकारको हुने हुँदा स्रोतको इच्छा र अनुमति बेगर त्यस्ता गोप्य स्रोतको नाम वा पहिचान गोप्य राख्नु पर्दछ ।
(४) निजी स्वार्थपूर्तिका लागि प्रयोग गर्न नहुने :
प्रकाशन प्रसारण गर्ने उद्देश्यले लिइएका सूचना सामग्री निजी स्वार्थपूर्तिका लागि प्रयोग गर्न हुँदैन ।
(५) भेदभाव हुने गरी सूचनाको सम्प्रेषण गर्न नहुने :

जातिय, लैंगिक, धार्मिक, क्षेत्रीय, भाषिक र रङ्गजस्ता आधारमा भेदभाव हुने गरी समाचार र विचारको सम्प्रेषण गर्नु हुँदैन ।
(६) पीडितलाई थप पीडा पुग्ने गरी सूचना सम्प्रेषण गर्न नहुने :
पीडितलाई थप पीडा पुग्ने गरी भाषा, तस्बीर, चित्र र दृश्यसमेतको प्रयोग गरी समाचार तथा विचार प्रकाशन प्रसारण गर्नु हुँदैन ।
(७) पीडित व्यक्तिको नाम, ठेगाना प्रकाशन गर्न नहुने :
यौनजन्य अपराध र सामाजिक अपहेलना एवं घृणाजन्य घटना वा सर्न्दर्भमा पीडित व्यक्तिहरूको नाम,ठेगाना र पहिचान खुल्नेगरी समाचार, तस्बीर र दृश्य प्रकाशन प्रसारण गर्नु हुँदैन ।
(८) हिंसा, आतङ्क र अपराधलाई प्रोत्साहन गर्न नहुने :
विध्वंश, हिंसा, आतङ्क र अपराधलाई प्रोत्साहन हुने गरी तथा त्यस्ता क्रियाकलापलाई अतिरञ्जित गर्ने गरी समाचार, विचार, तस्बीर र दृश्यहरू प्रस्तुत गर्नु हुँदैन ।
(९) घृणा र उत्तेजना फैलिने गरी विभत्स दृश्य र तस्बीर प्रकाशन प्रसारण गर्न नहुने :
क्षतविक्षत, विभत्स र घृणा फैलाउने किसिमका दृश्य एवं तस्बीरहरू असान्दर्भिक, अश्लील र उत्तेजना फैलिन सक्ने प्रकारले प्रस्तुत गर्नु हुँदैन ।
(१०) घटनासँग असम्बन्धित व्यक्तिको नाम उल्लेख गर्न नहुने :
कुनै घटनासँग सम्बन्धित समाचार प्रकाशन प्रसारण गर्दा घटनासँग सम्बन्ध नभएका नातेदार वा नजिकका व्यक्तिको नाम जोडी उसको मर्यादामा आँच पुग्ने वा चरित्र हत्या हुने गरी समाचार प्रस्तुत गर्नु हुँदैन ।
(११) तथ्यहीन समाचार प्रकाशन गर्न नहुने :
तथ्यलाई तोडमोड गरी बङ्ग्याउने, अनुचित लाभका लागि दिग्भ्रमित पार्ने तथा तथ्यहीन टिप्पणीलाई समाचारको रूपमा प्रस्तुत गर्नु हुँदैन ।
(१२) विज्ञापनलाई समाचारका रूपमा प्रस्तुत गर्न नहुने :
विज्ञापनलाई समाचारको रूपमा प्रस्तुत गर्न, विज्ञापन गरेर समाचारको खण्डन गर्न तथा एउटा सञ्चार माध्यमबाट प्रकाशित प्रसारित समाचारको खण्डन सामान्यतः अर्को सञ्चार माध्यमले गर्न हुँदैन ।
(१३) स्रोत उद्धृत नगरी समाचार उपयोग गर्न नहुने :
कुनै समाचार संस्था वा माध्यमले प्रवाहित गरेको समाचार सामग्री उपयोग गर्दा त्यसको मूल स्रोत उद्धृत नगरी प्रकाशन वा प्रसारण गर्नु हुँदैन ।

५. खारेजीः
पत्रकार आचार संहिता,२०५५ खारेज गरिएको छ ।